Opleiden voor de energietransitie strijd om talent verhardt

De vraag naar mensen met kennis van energie, techniek en duurzame oplossingen neemt toe. De energietransitie in Nederland en Europa vraagt om nieuwe vaardigheden en meer geschoolde arbeidskrachten, maar het onderwijs en de arbeidsmarkt lijken niet gelijke tred te houden. Terwijl bedrijven vacatures open hebben staan, blijft het aantal geschikte kandidaten achter. Dat zorgt voor druk op opleidingen, werkgevers en toekomstige werknemers.

Groei van banen in en rond energietransitie

In Europa en specifiek in sectoren rond energie, zon en wind, groeit het aantal banen sneller dan het aanbod van geschoolde mensen. In Duitsland bijvoorbeeld zijn vacatures voor banen in de energietransitie de afgelopen jaren flink gestegen, maar veel van die vacatures blijven onvervuld omdat er onvoldoende gekwalificeerde kandidaten zijn. Sommige bedrijven moeten daardoor mensen aannemen zonder de juiste achtergrond, of intern extra trainen om de gaten te vullen.

Ook in Nederland geven verschillende onderzoeken en analyses aan dat er de komende jaren duizenden extra arbeidskrachten nodig zijn voor de energietransitie. Technische beroepen op mbo- en hbo-niveau worden schaarser, terwijl de vraag naar installateurs, elektrotechnici en andere technische specialisten blijft stijgen. Dit tekort wordt verder versterkt door demografische veranderingen, zoals een vergrijzende beroepsbevolking en een afname van jongeren die kiezen voor technische profielen op school.

De mismatch tussen vraag en aanbod wordt niet alleen gezien op het niveau van technische handelingen. Ook in hogere functies, zoals ontwerp en advisering, zijn te weinig afgestudeerden beschikbaar. Dit maakt het voor bedrijven moeilijk om complete teams te vormen die kunnen werken aan complexe projecten, zoals het uitbreiden van netwerken, het plaatsen van duurzame installaties of het ontwikkelen van nieuwe energietechnologie.

Opleiding en scholing onder druk

Ondertussen laat het opleidingssysteem in Europa en Nederland zien dat deelname aan trainingen en bijscholing laag blijft. In sectoren als energievoorziening was bijvoorbeeld maar een klein deel van de werknemers recent actief betrokken bij extra opleidingen. Dat betekent dat veel mensen niet de kans krijgen om nieuwe vaardigheden te leren die nodig zijn voor banen in de energietransitie.

Dat knelpunt zie je terug in opleidingen zelf. De instroom van studenten in technische richtingen op mbo’s en hbo’s blijft achter. Een aantal studies toont dat slechts een relatief klein percentage van scholieren voor een bètaprofiel kiest, wat later doorwerkt in het aantal afgestudeerden dat geschikt is voor vacatures in techniek-gerelateerde banen.

Om daar iets aan te doen, ontstaan initiatieven waarbij onderwijsinstellingen en bedrijven samenwerken om cursussen en trajecten te ontwikkelen die inspelen op de behoeften van de arbeidsmarkt. In sommige regio’s werken scholen en bedrijven samen om bijvoorbeeld werkenden en zij-instromers om te scholen voor technische functies of om nieuwe modules aan te bieden die aansluiten bij thema’s binnen de energietransitie.

Arbeidsmarkt en vaardigheden

Die samenwerking is belangrijk omdat de energietransitie niet alleen nieuwe banen oplevert, maar ook bestaande functies transformeert. Door technologische verandering en digitalisering verandert de manier waarop werk wordt gedaan. Sommige bestaande functies vragen straks meer digitale en technische kennis, waardoor er behoefte is aan extra training naast de initiële opleiding.

Niet iedereen die nu in de arbeidsmarkt staat, heeft een achtergrond direct gerelateerd aan energie. Daardoor kijken werkgevers steeds vaker naar mensen die overstappen vanuit andere sectoren of die met aanvullende training nieuwe vaardigheden leren. Dit kan deuren openen voor mensen die bijvoorbeeld uit de bouw, logistiek of andere industrieën komen, maar het vraagt wel extra opleidingsactiviteiten en vaak maatwerk.

Toch is het niet alleen kwestie van aantallen. Het speelveld verandert ook omdat energieberoepen divers zijn en vaardigheden blijven evolueren. De vraag naar onderhoud van bestaande systemen, het beheer van digitale netwerken en zelfs kennis over nieuwe technologie zoals waterstof vraagt andere vormen van onderwijs en training dan traditionele opleidingen vaak bieden.

(Niet alleen) techniek maar ook perspectief

Als je naar de arbeidsmarkt kijkt, dan zie je ook dat technische beroepen aantrekkelijker moeten worden gemaakt. Wie een technische opleiding volgt, moet het gevoel hebben dat er goede loopbaanmogelijkheden zijn. Dat gaat om de beloning, maar net zo goed om de waardering voor technisch werk en het zicht op een baan met perspectief. Dit is een gesprek dat veel bedrijven en onderwijsinstellingen voeren, omdat het simpelweg lastiger is mensen te vinden voor functies waar weinig kandidaten voor staan.

Het tekort is geen lokaal probleem maar iets wat in meerdere landen speelt. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld zijn er plannen aangekondigd om nieuwe onderwijsvoorzieningen te creëren en specifieke programma’s op te tuigen om mensen klaar te maken voor banen in de energietransitie.

Als je zelf nadenkt over een carrièrepad, dan kan het lonen om te kijken naar opleidingen en trainingen die aansluiten op de technische en digitale vaardigheden waar vraag naar is. Of je nu kiest voor een mbo-opleiding of overstapt vanuit een andere sector, er zijn verschillende routes om betrokken te raken bij energieprojecten.

Nieuwe energie Nieuwe kansen

Opleiden voor de energietransitie is een onderwerp dat steeds meer aandacht krijgt, omdat de strijd om talent scherper wordt. Het is duidelijk dat de bestaande opleidingstrajecten en arbeidsmarkt niet automatisch genoeg mensen leveren om aan alle vraag te voldoen. Daarom ontstaan nieuwe samenwerkingen en initiatieven om mensen om te scholen, bij te scholen en nieuwe talenten aan te trekken. De uitdaging blijft echter groot omdat de behoefte aan technische en digitale vaardigheden blijft groeien terwijl het aanbod achterblijft. Door te blijven investeren in onderwijs en het aantrekkelijker maken van technische beroepen kan er langzaam meer balans ontstaan tussen vraag en aanbod. Wie zich dat realiseert en daar zelf op inspeelt, vergroot zijn kansen om een rol te spelen in banen rond energie en techniek.